سحر و جادوگری در قرآن

ساحر دست به کارهایی می‌زند، ولی تمام تأثیر و تأثرات زیر نظر خداست. و می‌توان از طریق پناه بردن به خداوند و استعاذه و توکّل و دعا و صدقه از توطئه‌ها نجات یافت.

«وَ اتَّبَعُوا ما تَتْلُوا الشَّیاطینُ عَلی مُلْکِ سُلَیْمانَ وَ ما کَفَرَ سُلَیْمانُ وَ لکِنَّ الشَّیاطینَ کَفَرُوا یُعَلِّمُونَ النَّاسَ السِّحْرَ وَ ما أُنْزِلَ عَلَی الْمَلَکَیْنِ به بابلَ هارُوتَ وَ مارُوتَ وَ ما یُعَلِّمانِ مِنْ أَحَدٍ حَتَّی یَقُولا إِنَّما نَحْنُ فِتْنَةٌ فَلا تَکْفُرْ فَیَتَعَلَّمُونَ مِنْهُما ما یُفَرِّقُونَ بِهِ بَیْنَ الْمَرْءِ وَ زَوْجِهِ وَ ما هُمْ بِضارِّینَ بِهِ مِنْ أَحَدٍ إِلاَّ بِإِذْنِ اللَّهِ وَ یَتَعَلَّمُونَ ما یَضُرُّهُمْ وَ لا یَنْفَعُهُمْ وَ لَقَدْ عَلِمُوا لَمَنِ اشْتَراهُ ما لَهُ فِی الْآخِرَةِ مِنْ خَلاقٍ وَ لَبِئْسَ ما شَرَوْا بِهِ أَنْفُسَهُمْ لَوْ کانُوا یَعْلَمُون» ؛ و (یهود) از آنچه شیاطین در عصر سلیمان بر مردم می‌خواندند پیروی کردند. سلیمان هرگز (دست به سحر نیالود و) کافر نشد ولی شیاطین کفر ورزیدند و به مردم سحر آموختند؛ و (نیز یهود) از آنچه بر دو فرشته بابل «هاروت» و «ماروت»، نازل شد پیروی کردند. (آن دو، راه سحر کردن را، برای آشنایی با طرز ابطال آن، به مردم یاد می‌دادند. و) به هیچ کس چیزی یاد نمی‌دادند، مگر اینکه از پیش به او می‌گفتند: «ما وسیله آزمایشیم کافر نشو! (و از این تعلیمات، سوء استفاده نکن!)» ولی آن‌ها از آن دو فرشته، مطالبی را می‌آموختند که بتوانند به وسیله آن، میان مرد و همسرش جدایی بیفکنند ولی هیچ گاه نمی‌توانند بدون اجازه خداوند، به انسانی زیان برسانند. آن‌ها قسمت‌هایی را فرا می‌گرفتند که به آنان زیان می‌رسانید و نفعی نمی‌داد؛ و مسلماً می‌دانستند هر کسی خریدار این گونه متاع باشد، در آخرت بهره‌ای نخواهد داشت؛ و چه زشت و ناپسند بود آنچه خود را به آن فروختند، اگر می‌دانستند!! (سوره بقره آیه 102)

آنچه از روایات استفاده می‌شود آن است که حضرت سلیمان علیه‌السلام برای جلوگیری از انحراف یا سوء استفاده، دستور داد اوراق ساحران را جمع‌آوری و نگهداری کنند. ولی بعد از وفات او گروهی به آن نوشته‌ها دست یافته و مشغول تعلیم و اشاعه سحر در میان مردم شدند. آنان حتّی معجزات حضرت سلیمان را سحر معرّفی کرده و پیامبری او را منکر شدند؛ و برخی از بنی اسرائیل نیز به جای پیروی از تورات به سراغ سحر و جادو رفتند.

این کار چنان شهرت و گسترش یافت که یهود زمان پیامبر اسلام صلی اللَّه علیه و آله نیز سلیمان را ساحری زبردست می‌دانستند و او را به عنوان پیامبر نمی‌شناختند! این آیه، گناه و انحراف رها کردن تورات و پیروی از شیاطین سحر آموز را بیان می‌کند که یهود به جای تورات از آنچه شیاطین در زمان سلیمان بر مردم می‌خواندند، پیروی می‌کردند. آنان برای توجیه کار خویش، نسبت سحر به سلیمان نیز می‌دادند، در حالی که سلیمان مرد خدا بود و کارش معجزه، و شیاطین در جهت مخالف او و کارشان سحر بود.

علاوه بر آنچه گذشت، یهود از منبع دیگری نیز به سحر دست یافتند. بدین طریق که خداوند دو فرشته را به نام «هاروت» و «ماروت» به صورت انسان در شهر «بابل» در میان مردم قرار داد که روش ابطال و خنثی سازی سحر و جادو را به آنان بیاموزند. امّا برای این کار لازم بود ابتدا آنان را با سحر آشنا سازند. چون انسان تا فرمول ترکیبی چیزی را نداند، نمی‌تواند آن را خنثی نماید؛ لذا فرشته‌ها، ابتدا طریق سحر و سپس طریقه ابطال آن را می‌آموختند و قبل از آموزش با شاگردان خود شرط می‌کردند که از آن سوء استفاده نکنند و می‌گفتند: این کار مایه‌ی فتنه و آزمایش است، مبادا در مسیر مبارزه و خنثی سازی، خودتان گرفتار شوید. امّا یهود از آن آموزش سوء استفاده نموده و از آن برای مقاصد ناشایست بهره بردند و حتّی برای جدایی میان مرد و همسرش بکار گرفتند.

نکات تفسیری

1-سحر و قدرت الهی

همانند همه چیز سحر هم تحت سیطره قدرت الهی است و ساحر با داشتن علمِ سحر، از دایره‌ی قدرت الهی خارج نیست و بدون اراده‌ی خدا قادر به انجام کاری نیست و به کسی نمی‌تواند ضرری برساند، ولی از آنجایی که خداوند برای هر چیز اثری قرار داده است، سحر و جادو نیز می‌تواند اثرات سویی داشته باشد که از آن جمله تأثیر آن بر روابط زناشویی و خانوادگی است.

2-ابطال سحر

یاد گیری سحر به جهت ابطال سحر مجاز است؛ همانند پزشکی که با علل بیماری‌ها آشنا می‌شود تا بتواند با آن مبارزه کند. هاروت و ماروت هم سحر را به جهت ابطال آن به مردم می‌آموختند.

3- تخصص در کنار تعهد

تخصص اگر با دین و اخلاق و تعهد همراه نباشد نتایج خسارت باری را در پی خواهد داشت. آن دو فرشته وقتی که وقتی به مردم دانش سحر را برای ابطال آن می‌آموختند این مهم را یاد آور می‌شدند که «ما وسیله آزمایش هستیم پس کفر نورز» یعنی این دانش را ابزاری برای ضرر به دیگران و استفاده های ناروا قرار ندهید .

پیام هایی از آیه

1-در حکومت حقّ و زمامداری حاکم الهی نیز همه‌ی مردم اصلاح نمی‌شوند، گروهی کج‌روی می‌کنند.

2-ساحران برای مقدّس جلوه دادن و توجیه کار خود، سلیمان را نیز ساحر معرّفی می‌کردند.

3-تعلیم و تعلّم و إِعمال سحر، در ردیف کفر است.

4-برای مقابله با علوم مضرّ و عقاید انحرافی، آگاهی صالحان از آن‌ها لازم است.

5-گاهی علم و دانش، وسیله آزمایش است.

6-تفرقه انداختن میان زن و شوهر، کاری شیاطینی و در حدّ کفر است.

7 -سحر و جادو واقعیّت دارد و در زندگی انسان مۆثّر است.

8-ساحر دست به کارهایی می‌زند، ولی تمام تأثیر و تأثرات زیر نظر خداست. و می‌توان از طریق پناه بردن به خداوند و استعاذه و توکّل و دعا و صدقه از توطئه‌ها نجات یافت.

قاسم بن حسن

 

 

امامزاده

قاسم بن حسن
آرامگاه شهدای کربلا
نام	قاسم بن حسن
زادگاه	مدینه
درگذشت	دهم محرم سال ۶۱ق
مدفن	کربلا
محل زندگی	مدینه
پدر	امام حسن (ع)
امامزادگان مشهور	عباس بن علی · زینب کبری فاطمه معصومه · سید محمد · سیده نفیسه عبدالعظیم حسنی · احمد بن موسی

قاسم بن حسن (شهادت ۶۱ق) از فرزندان امام حسن مجتبی علیه‌السلام است که در واقعۀ کربلابه شهادت رسید. او در شب عاشورا در پاسخ عمویش که نظر او را در مورد مرگ پرسید، مرگ را شیرین‌تر از عسل دانست. در محافل عزاداری و روضه خوانی سیدالشهداء، مشهور است که وی با یکی از دختران امام حسین(ع) ازدواج کرده بود. محققان در صحت این گزارش تردید دارند و برخی آن را نادرست دانسته‌اند. در عرف عزاداری شیعیان ایران، شب ششم محرم به قاسم اختصاص دارد.

محتویات

• ۱معرفی
• ۲شب عاشورا
• ۳شهادت
• ۴روضه عروسی قاسم
• ۵پانویس
• ۶منابع

معرفی

تاریخ ولادت قاسم بن حسن ثبت نشده است، اما در کتاب‌های تاریخی و در مقاتل در مورد سن او اظهار نظرهایی شده است؛ در مقتل خوارزمی آمده است که وی به سن بلوغ نرسیده بود،^[۱] و در لباب الانساب سن وی ۱۶ ثبت شده است.^[۲]

شیخ مفید، مادر قاسم و عبدالله بن حسن و عمرو بن حسن را یک کنیز می‌داند،^[۳] ولی در مقاتل الطالبین، مادر او و ابوبکر بن حسن مشترک دانسته شده است.^[۴]

خاندان پیامبر (ص)

خدیجه                       حضرت محمد                 ماریه                                                                                                                                                                                                   امام علی         فاطمه   قاسم   عبدالله   رقیه   ام‌کلثوم   زینب       ابوالعاص   ابراهیم                                                                                                                                                 امام حسین   امام حسن   ام کلثوم   محسن               زینب           امامه                                                                                                                                                                                                                                           زید   قاسم   عبدالله   فاطمه   حسن مثنی   محمد   عون   علی   عباس   ام کلثوم         حسن                                                                                           سیده نفیسه                   حسن   زینب   ابراهیم   عبدالله محض                                                                                                                                                                 امام سجاد   علی اکبر     علی اصغر     فاطمه   سکینه   رقیه   نفس زکیه   ابراهیم   ادریس                                             امام باقر           زید                           امام صادق           یحیی                                                                                                                         امام کاظم   محمد دیباج   علی   اسحاق   ام فروه   عبدالله   اسماعیل                                                                                                                 امام رضا   معصومه   حمزه   اسحاق بن موسی   احمد بن موسی   ابراهیم   محمد         امام جواد                                                                                               امام هادی     موسی         فاطمه       امامه                                                                                           امام عسکری     حسین         محمد       جعفر         امام مهدی

 

شب عاشورا

نوشتار اصلی: واقعه عاشورا

شب عاشورا، پس از آن که امام حسین(ع) به یارانش خبر داد که در روز بعد همگی کشته می‌شوند، قاسم بن حسن از عموی خود پرسید که آیا من نیز فردا کشته خواهم شد؟ حضرت پاسخ داد فرزندم مرگ در نزد تو چگونه است؟ وی گفت مرگ در نزد من از عسل شیرین‌تر است. حضرت فرمود: آری، تو نیز فردا به شهادتخواهی رسید.^[۵]

شهادت

 

رزم حضرت قاسم در واقعه عاشورا. تابلوی کاشیکاری در تکیه معاون الملک

سید بن طاووس در لهوف حضور قاسم بن حسن در میدان جنگ و شهادت وی را چنین نقل کرده است:

راوی می‌گوید در این هنگام جوانی خارج شد که صورتش چونان قرص ماه بود و به جنگ پرداخت. ابن فضیل ازدی ضربه‌ای بر سر او زد که سرش را شکافت و جوان بر صورت افتاد. فریاد زد یا عمّاه! حسین(ع) مانند باز شکاری خود را بدو رساند و مانند شیری خشمگین حمله برده، ابن فضیل را با شمشیر زد، او دستش را سپر کرد، دستش از آرنج قطع شد. فریادی زد که همه لشکریان صدای او را شنیدند و لشکر کوفه برای نجات او حمله آورد، اما زیر دست و پای آنان به هلاکت رسید.

راوی می‌گوید گرد و غبار که فرو نشست، حسین(ع) را دیدم که بالای سر آن جوان ایستاده است و او در حال جان کندن بود.

حسین(ع) گفت لعنت خدا بر گروهی که تو را کشتند، در روز قیامت پدرت و جدت از آنها خونخواهی خواهند کرد. سپس فرمود به خدا قسم بر عمویت سخت است که او را صدا بزنی اما او اجابت نکند یا اگر اجابت کند، سودی نداشته باشد؛ به خدا قسم امروز روزی است که دشمنان عمویت فراوان و یارانش اندکند!

سپس آن جوان را بر سینه گرفت و او را نزد دیگر کشته شدگان بنی هاشم^[۶] در کنار علی اکبر فرزندش خواباند.^[۷]

ابوالفرج اصفهانی قاتل وی را عمرو بن سعید بن نفیل ازدی معرفی می‌کند.^[۸]

روضه عروسی قاسم

نوشتار اصلی: عروسی قاسم

مطهری می‌نویسد: یکی از اموری که از تعزیه خوانیهای قدیم ما هرگز جدا نمیشد، عروسی قاسم بود، قاسم نوکدخدا، یعنی نوداماد، قاسم نوداماد؛ درصورتی که این قضیه در هیچ کتابی از کتاب‌های تاریخی معتبر وجود ندارد. این مرد عالم، حاجی نوری، میگوید: اول کسی که این قضیه را در کتابش نوشته است،ملاحسین کاشفی بوده در کتابی به نام «روضة الشهداء‌» و اصل قضیه دروغ و صددرصد دروغ است.^[۹]

پانویس

1. ↑ المکّی، مقتل الخوارزمی، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۳۱
2. ↑ البیهقی، لباب الانساب، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۴۰۱
3. ↑ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۲۰
4. ↑ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۱۶ق، ص۹۲
5. ↑ مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۷۷ش، ج۱۷، ص۸۱-۸۲
6. ↑ سید بن طاووس، اللهوف، ۱۴۱۴ق، ص۶۸–۶۹
7. ↑ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۱۶ق، ص۹۳
8. ↑ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۱۶ق، ص۹۳.
9. ↑ مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۷۷ش، ج۱۷، ص۷۷

زُهَیر بن قَین بَجَلی از بزرگان قبیله بجیله؛ چند روز قبل از واقعه کربلا به امام حسین(ع) پیوست و درروز عاشورا به شهادت رسید. وی از مردان شریف و شجاع شهر کوفه و قوم خود شمرده می‌شد و به واسطه حضور در جنگ‌ها و فتوحات بسیار، جایگاه رفیعی به دست آورده بود.

در برخی از منابع از قین -پدر زهیر- به عنوان یکی از اصحاب رسول خدا(ص) نام برده شده است.

پیوستن به امام حسین

زهیر از هواداران عثمان به شمار می‌رفت. در سال ۶۰ قمری، او و همسرش به همراه برخی از خویشاوندان و اهل قبیله‌اش هنگام بازگشت از مناسک حج به کوفه، در یکی از منازل بین راه، با امام حسین(ع) و همراهانش که به سوی کوفه در حرکت بودند _هم منزل_ روبرو شدند. بنابر نقل دینوری، این ملاقات در منزل‏گاهزَرُود انجام گرفته است.^[۱]

امام حسین(ع) شخصی را نزد زهیر فرستاد و خواستار ملاقات با او شد. زهیر در ابتدا تمایلی به این دیدار نشان نداد؛ اما به توصیه همسرش- دیلم یا دَلْهم دختر عَمرو^[۲] به محضر امام حسین(ع) حاضر شد. این دیدار مسیر زندگانی زهیر را تغییر داد. او پس از این ملاقات، شادمان نزد خانواده و دوستانش بازگشت و فرمان داد تا خیمه و بار و بُنه او را به کنار خیمه امام حسین(ع) منتقل کنند.^[۳]

زهیر با همسرش نیز وداع کرد و بنا به نقلی همسرش را طلاق داده و به او گفت: «نزد خانواده‌ات برگرد، زیرا نمی‌‏خواهم از سوی من چیزی جز خوبی به تو برسد.»^[۴]

زهیر بعد از وداع با همسرش، به همراهانش گفت: «هر که دوستدار شهادت است، همراه من بیاید، و گرنه برود و این آخرین دیدار من با شماست.^[۵]

زهیر خاطره‌ای برای آنان نقل کرد و گفت: زمانی که به جنگ بلنجر رفته بودیم، به پیروزی و غنایم فراوانی دست یافتیم و بسیار خوشحال شدیم. سلمان فارسی -در برخی منابع به جای سلمان فارسی، سلمان باهلی گفته شده است.-^[۶] که همراه ما بود گفت: «آن‏گاه که سید جوانان آل محمّد(ص) را درک کردید، از پیکار و کشته شدن در کنار او بیش از دستیابی به این غنایم شادمان باشید.^[۷]

برخی منابع آورده‏‌اند سلمان بن مضارب، پسر عموی زهیر نیز با وی همراه شد و به سپاه امام حسین(ع) پیوست.

• سخنان زهیر در ذو حسم

امام حسین(ع) پس از برخورد با سپاهیان حر، در منزل ذو حُسَم خطابه‌ای ایراد فرمودند و طی آن از دگرگونی دنیا و کژی‌‏های حاکم شده بر جامعه و پست و ناچیز بودن زندگی، سخن گفته و فرمودند: «...مگر نمی‌بینید که به حق عمل نمی‌شود و از باطل پرهیز نمی‌کنند؛ مؤمن باید حق طلب و مایل به لقای پروردگار باشد؛ مرگ را من جز شهادت نمی‌یابم و زندگانی را غیر از ننگ و خفّت نمی‌دانم.» ^[۸]

پس از اتمام سخنرانی امام(ع)، زهیر نخستین کسی بود که آمادگی خود را برای اجرای دستورهای آن حضرت اعلام داشت؛ و گفت:

«اى پسر پیامبر که خداوند تو را قرین هدایت بدارد، گفتارت را شنیدیم، به خدا سوگند که اگر ما می‌توانستیم برای همیشه در این دنیا زندگی کنیم و تمام امکانات آن را در اختیار داشتیم، باز هم شمشیر زدن در رکاب تو را انتخاب می‌کردیم.» امام(ع) نیز در پاسخ، برای او دعای خیر کرد.^[۹]

• پیشنهاد جنگ با حر

کاروان امام(ع) روز پنج شنبه، دوم محرم سال ۶۱ ه.ق، به سرزمین نینوا، وارد شد، که پیک عبیدالله بن زیاد نامه ای برای حر بن یزید ریاحی آورد. ابن زیاد خطاب به حر نوشته بود که:

«چون نامه من به تو رسید و فرستاده من نزد تو آمد، بر حسین(ع) سخت گیر، و او را فرود نیاور؛ مگر در بیابان بی حصار و بدون آب! به فرستاده ام دستور داده ام از تو جدا نگردد تا خبر انجام دادن فرمان مرا بیاورد، والسلام.”

حر مضمون نامه را به اطلاع امام(ع) رساند، امام(ع) به او فرمود: "بگذار در «نینوی» و یا غاضریه و یا در شُفَیه فرود آییم."

حر گفت: "ممکن نیست، زیرا عبیدالله این آورنده نامه را بر من جاسوس گمارده است!"

زهیر گفت: "به خدا سوگند چنان می بینم که پس از این، کار بر ما سخت تر گردد، یابن رسول الله(ص)! اکنون جنگ با این گروه [حر و یارانش] برای ما آسان تر است از جنگ با آنهایی که از پی این گروه می آیند، به جان خودم سوگند که در پی اینان کسانی می آیند که ما را طاقت مبارزه با آن ها نیست." امام(ع) فرمود: «من آغازكننده جنگ نخواهم بود.»

زهیر گفت: "در این نزدیکی و در کنار فرات آبادی ای است که دارای استحکامات طبیعی است؛ در آنجا فرود آییم. و اگر این عده جلوی ما را گرفتند با آنان می‌جنگیم که جنگ با این گروه برای ما آسان‌تر است از کسانی که بعدا می‌آیند." امام حسین(ع) نام آبادی را پرسید. زهیر گفت: عقر. امام(ع) فرمود: "پناه می برم به خدا از "عقر!"^[۱۰]

روز تاسوعا

عصر روز تاسوعا، هنگامی که لشکریان عمر بن سعد به سوی خیمه‏ های امام حسین(ع) هجوم آوردند و قصد آغاز جنگ داشتند، امام(ع) از برادرش عباس(ع)خواست که نزد آنان رفته و ببیند هدفشان چیست و چه می ‏خواهند.

عباس(ع) با حدود بیست نفر از یاران امام(ع)، از جمله زهیر بن قین و حبیب بن مظاهر، نزد سپاهیان دشمن آمده پرسید که چه قصدی دارند؟

گفتند: به ما فرمان داده شده است در صورتی که تسلیم حکم ابن زیاد نشوید، با شما پیکار کنیم. عباس(ع) فرمودند: فرصت دهید، تا مقصود و پیام شما را به اطلاع ابا عبدالله(ع) برسانم.

آنان پذیرفته و منتظر جواب ماندند.

حبیب بن مظاهر و زهیر بن قین از فرصت استفاده کرده و به نصیحت سپاهیان عمر سعد پرداختند.

حبیب بن مظاهر آنان را از کشتن عترت پیامبر(ص) و یاران آنها نهی کرد.

عزره بن قیس- از افراد عبیدالله بن زیاد- خطاب به حبیب گفت: تا می‏توانی خودستایی کن! زهیر بن قین در پاسخش گفت: «ای عزره خداوند او را پاکیزه و هدایت کرده است؛ از خدا بترس و بدان که من خیر خواه توام. تو را به خدا مبادا از کسانی باشی که گمراهان را بر کشتن جان های پاک یاری بدهید.»

عزره گفت: ای زهیر، تو که شیعه این خاندان نبودی و طرفدارعثمان بودی!

زهیر گفت: «آیا اینکه اکنون در کنار حسینم، برایت کافی نیست که بدانی من پیرو این خاندانم؟! به خدا سوگند من هرگز به حسین بن علی(ع) نامه ای ننوشتم و فرستاده‌ای نزدش نفرستادم و هرگز به او وعده یاری ندادم، لیکن مسیر راه، من و او را با هم یک جا گرد آورد، چون او را دیدم و یاد رسول خدا(ص) و منزلت حسین نزد او افتادم و دانستم که سوی دشمن خویش و حزب شما می رود آن گاه مصلحت چنین دیدم که یاری اش دهم و در حزب او باشم و جان خویش را برای آنچه که شما از حق خدا و رسول(ص) ضایع کردید سپر جانش گردانم.»^[۱۱]

شب عاشورا

شب عاشورا، پس از آنکه، امام(ع) بیعت خود را از اصحاب و اهل بیتش برداشته و به آنان اجازه رفتن و نجات جان خویشتن داد؛ اصحاب آن حضرت(ع) هر کدام به نوعی وفاداری و پایداری خود را اعلام داشتند؛ پس از سخنان اهل بیت امام(ع)، مسلم بن عوسجه و پس از او زهیر بن قین برخاسته و گفت: «به خدا سوگند دوست دارم کشته شوم، باز زنده گردم، و سپس کشته شوم، تا هزار مرتبه، تا خداوند تو و اهل بیتت را از کشته شدن در امان دارد!»^[۱۲]

واقعه عاشورا

فرماندهی جناح راست

صبح عاشورا پس از اقامه نماز صبح، امام حسین(ع) یاران و لشکر خود را سازماندهی کرده و زهیر بن قین را فرمانده جناح راست لشكر و حبیب بن مظاهر را فرمانده جناح چپ لشکر کرد و پرچم جنگ را نیز به دست برادرش عباس(ع) سپرد.^[۱۳]

نصیحت سپاه عمر سعد

روز عاشورا وقتی دو سپاه رو در روی هم قرار گرفتند، پیش از آغاز جنگ امام(ع) به نصیحت سپاهیان دشمن پرداخت.

پس از سخنرانی امام(ع) زهیر بن قین از امام(ع) اجازه سخنرانی گرفته و خطاب به مردم کوفه گفت:

«ای مردم کوفه، من شما را از عذاب الهی بیم می‌دهم، چرا که همانا، یکی از حقوق مسلمان نسبت به یکدیگر نصیحت و خیرخواهی است و تا لحظه‌ای که شمشیر و جنگ میان ما و شما قرار نگرفته است، با هم برادریم و بر یک دین و ملت هستیم و بر ما حق نصیحت دارید؛ اما چون شمشیر در میان افتاد و رشته پیوند ما و شما بریده شد ما یک امت و شما امتی دیگرید بدانید که خداوند ما و شما را به فرزندان پیامبرش محمد(ص) امتحان کرده است تا ببیند که نسبت به آنان چگونه رفتار می‌کنیم و اینک شما را به یاری آنان و جنگ با عبیدالله بن زیاد سرکش فرا می‌خوانیم. شما از عبیدالله بن زیاد و پدرش در طول حکمرانی آنان جز بدی چیزی ندیدید. اینان بودند که چشمان شما را به وسیله میل می‌کشیدند^[۱۴]، دست و پایتان را بریدند، شما را مثله^[۱۵] کردند و بزرگان و قاریان شما مانند حجر بن عدی و یارانش و هانی بن عروه و همتایانش را بر‌دار می‌آویختند.»

سپاهیان عمر سعد، به زهیر دشنام دادند و ضمن ستودن عبیدالله بن زیاد، گفتند: «به خدا قسم از این جا نمی‌رویم تا این که مولایت و همراهانش را یا بکشیم و یا تسلیم عبیدالله کنیم.»

زهیر گفت: «ای بندگان خدا، فرزند فاطمه(س) از پسر سمیه به دوستی و یاری سزاوارتر است و اگر هم یاری‌اش نمی‌کنید به خدا پناه ببرید و دست خود را به خون او آلوده نکنید. بیایید حسین بن علی(ع) را با عموزاده‌اش -یزید بن معاویه- به حال خود واگذارید به جانم قسم که یزید بدون کشتن حسین(ع) نیز، از فرمانبرداری شما خشنود است.»

شمر بن ذی الجوشن به سوی او تیراندازی کرد و گفت: «ساکت شو خدا، ساکتت کند پرگویی‌هایت ما را خسته کرد.»

زهیر گفت: «ای پسر کسی که ایستاده ادرار میکرد! با تو حرف نمیزنم. تو حیوانی بیش نیستی. به خدا سوگند، گمان نمیکنم دو آیه از قرآن را درست بدانی! بدان که در قیامت به ننگ و کیفری دردناک گرفتار خواهی آمد.»

شمر گفت: «خداوند هم اینک تو و اربابت را خواهد کشت.»

زهیر گفت: «آیا مرا از مرگ می‌ترسانی؟ به خدا سوگند مرگ با حسین(ع) از جاودانگی با شما نزد من محبوب‌تر است.» آن‌گاه رو به مردم کرد و با صدای بلند گفت: «ای بندگان خدا مبادا افرادی چنین پست و فرومایه شما را از دینتان گمراه کنند. به خدا قسم مردمی که خون فرزندان و خاندان محمد(ص) را بریزند و یاوران و مدافعانشان را به قتل برسانند به شفاعت آن حضرت(ص) نخواهند رسید.»

در این هنگام از میان سپاه امام(ع) کسی زهیر را صدا زده و گفت: «اباعبدالله(ع) می‌فرماید برگرد همان‌طور که مؤمن آل فرعون قومش را نصیحت کرد و به حالشان فایده‌ای نداشت، تو نیز اینان را نصیحت کردی و اگر فایده‌ای داشته باشد همین اندازه کافی است.»^[۱۶]

شهرت زهیر نزد کوفیان

زهیر نزد کوفیان شخصیتی شجاع، ممتاز و مشهور بود. به همین خاطر در اولین ساعت‌های روز عاشورا زهیر از سوی سالم و یسار -غلامان زیاد بن ابیه و عبیدالله بن زیاد- که مبارز می‌طلبیدند و رجز می‌خواندند، به مبارزه دعوت شد. وقتی عبدالله بن عمیر کلبی به مصاف آنها رفت، آن دو به وی گفتند: «ما تو را نمی‏ شناسیم. بگذار زهیر بن قین یا حبیب بن مظاهر به جنگ ما بیاید.^[۱۷] پس زهیر از جای برخاست تا در میدان رزم به ندای آن دو جواب محکمی بدهد؛ اما امام حسین(ع) به او اجازه نبرد نداد و عبدالله بن عمیر را به نبرد با آن دو فرستاد.

دفاع از خیمه‌های امام(ع)

در لحظات آغازین جنگ، شمربن ذی الجوشن با گروهی از یارانش از پشت خیمه‌ها به خیمه‌های امام حسین(ع) نزدیک شدند. او با نیزه‌اش به خیمه امام حسین(ع) ضربه ای زد و فریاد برآورد: «آتش بیاورید تا این خانه را با اهلش بسوزانم.» امام(ع) با دیدن این صحنه فریاد زد: «ای پسر ذی الجوشن؛ تو آتش می خواهی تا خانه‌ام را بر خاندانم به آتش بکشانی؟ خدا تو را با آتش بسوزاند.» در آن حال زهیر با ده نفر از اصحابش بر شمر و یارانش حمله بردند و آنان را از آن‌جا فراری داد. در این حمله زهیر اباعزه ضبابی را که از یاران و خویشاوندان شمر بود به هلاکت رساند.^[۱۸]

نبرد دو نفره

بنابر نقلی، پس از آنکه حبیب بن مظاهر قبل از ظهر عاشورا به شهادت رسید، زهیر و حر بن یزید ریاحی با هم به میدان رفتند. آن دو در جنگ یکدیگر را حمایت می‌کردند و هر گاه یکی از آنان در محاصره قرار می‌گرفت، دیگری به کمکش می‌شتافت. آنان پیوسته می‌جنگیدند تا این که حر به شهادت رسید. زهیر نیز به اردوگاه برگشت.^[۱۹]

محافظت از نمازگزاران ظهر عاشورا

زمان نماز ظهر وقتی امام(ع) همراه جمعی از یارانش، به نماز خوف ایستادند، زهیر بن قین و سعید بن عبدالله حنفی در برابر امام(ع) و حدود نیمی از یاران آن حضرت(ع) ایستادند تا از نمازگزاران در برابر حملات دشمن محافظت کنند. آنان خود را سپر تیرها و هجمه‌های دشمنان قرار می‌دادند تا این که نماز امام(ع) و یارانش اقامه شد.^[۲۰]

شهادت زهیر

پس از ادای نماز، زهیر برای امام(ع) این اشعار را خواند:

«به پیش ای هدایت شده و راهنما، امروز جدّت نبی اکرم(ص) را دیدار خواهی کرد، و هم چنین حسن مجتبی(ع) و علی مرتضی(ع) را و جعفر طیار آن جوانمرد شجاع و حمزه شیر خدا شهید زنده را.»

پس از کسب اجازه زهیر از امام(ع) برای نبرد، این رجز را میخواند:

«من زهیر پسر قین هستم با شمشیر خود از حریم حسین(ع) دفاع می کنم. حسین(ع) یکی از دو نواده رسول خدا(ص) است از خاندانی که نیکی و تقوا زینت آن هاست، و اکنون او فرستاده پاک خدا از دو نسل نبوی است و من شما را می‌کشم و عیب نمی‌دانم.»

نقل شده است او صد و بیست تن از دشمنان را در میدان نبرد به هلاکت رساند.

سرانجام زهیر به دست کثیر بن عبدالله شعبی و مهاجر بن اوس تمیمی به شهادت رسید.^[۲۱]

دعای امام حسین(ع)

امام حسین(ع) پس از شهادت زهیر فرمود: ای زهیر خداوند تو را از رحمتش دور نسازد و خداوند کشندگان تو را لعنت کند و قاتلان تو را همانند لعنت شدگانمسخ شده (بنی اسرائیل) به لعنت ابدی خود گرفتار سازد.»^[۲۲]

نام زهیر در زیارت شهداء

در زیارت شهدا درباره ی زهیر بن قین آمده: سلام به زهیر فرزند قین بجلی آن که چون امام(ع) به او اجازه بازگشت داد در پاسخ گفت: نه به خدا سوگند هرگز فرزند رسول خدا(ص) را که درود خدا بر او و آلش باد ترک نخواهم کرد آیا فرزند رسول خدا(ص) را در حالی که اسیر در دست دشمنان است رها کنم و خود را نجات دهم خداوند آن روز را بر من نیاورد.^[۲۳]

جستارهای وابسته

پانویس

فارس نوشت: رئیس ستاد مرکزی اربعین اعلام کرد بر اساس توافق با بانک مرکزی ارز مسافرتی زائران اربعین با نرخ رسمی به آنان ارائه می شود.

به گزارش صبحانه،حسین ذوالفقاری در حاشیه هشتمین جلسه این ستاد گفت:‌ یکی از موضوعات مهم مراسم اربعین که مورد توجه ستاد مرکزی اربعین بود، بحث تعیین ارز مسافرتی برای زائران است. در همین زمینه، جلساتی را با بانک مرکزی برگزار کرده و به این جمع‌‌‌‌بندی رسیدیم که آنچه زائران باید پرداخت کنند، بر اساس نرخ رسمی ارز در ایران باشد.

وی با اشاره به اقدامات انجام شده در داخل کشور، گفت: برخی این موضوع را مطرح کرده‌اند که عنوانی به نام اربعین بر برگه روادید ذکر نشود که ما نیز با این کار موافق هستیم که ویزایی که صادر می‌شود عنوان اربعین نداشته باشد.

رئیس ستاد مرکزی اربعین حسینی با تأکید بر اینکه اصل بر برپایی موکب‌های عراقی است، گفت: ما نمی‌خواهیم احساس رقابت بین موکب داران ایرانی و عراقی به وجود آید و اگر جایی لازم نباشد، موکب ایرانی ایجاد نمی‌‌کنیم.

وی با اشاره به موضوع آموزش زائران گفت: بحث آموزشی را از طریق صدا و سیما با آغاز دهه محرم دنبال با هدف آموزش قوانین و مقررات کشور عراق به زائران، موکب داران، مسئولان و خادمان مراسم اربعین حسینی دنبال خواهیم کرد.

معاون وزیر کشور در خصوص بیمه زائران نیز تصریح کرد: در سنوات گذشته تلاش می‌کردیم مبلغ بیمه زائران کاهش پیدا کند. در سال جاری نیز با همکاری مسئولان در سازمان حج و زیارت و دیگر بخش‌ها از جمله هلال احمر تلاش می‌شود تا ضمن حفظ سقف خدمات بیمه‌ای، مبلغ دریافتی را نسبت به سنوات گذشته کاهش یابد، البته به دنبال سازوکاری هستیم که زائران با بیمه‌نامه به سفر اربعین اقدام کنند، چراکه در سال گذشته نیمی از زائران بیمه داشتند و نیمی دیگر بدون داشتن بیمه اقدام به انجام این سفر کرده بودند که تعدادی از آنها دچار مشکل شده بودند و بیمه‌گذار نیز ساز و کار پرداخت نداشت.

رئیس ستاد مرکزی اربعین مهم‌ترین کار برای هماهنگی بین دولت ایران و عراق را امضای تفاهم‌نامه مراسم اربعین دانست و گفت: ما پیگیر هستیم تا برخی از مشکلات گذشته با امض و اجرای این تفاهم‌نامه حل شود از جمله برای تردد خودروها و کامیون های حمل بار تمهیداتی انجام شود تا در مرز معطلی نداشته باشند.

وی با اشاره به اینکه سه مرز قطعی برای ورود و خروج به کشور عراق وجود دارد، افزود: بحث بازگشایی مرز خسروی در استان کرمانشاه و مرز چیلات در استان ایلام را نیز در تفاهم نامه مطرح ولی تا زمان قطعی شدن آن وعده ای به مردم در این خصوص نمی‌دهیم.

ذوالفقاری با بیان اینکه دو کشور در سال گذشته به دنبال بازگشایی مرز خسروی بودند اما به دلایل امنیتی این کار صورت نگرفت، گفت: در حال حاضر نیز جلساتی در عراق تشکیل شده و مسئولان عراقی از منطقه بازدید کردند و تلاش‌شان این است که اگر مطمئن باشند مسیر و منطقه مشکل ناامنی برای زائران ایجاد نمی‌کند، این مرز بازگشایی ‌شود.

وی اضافه کرد: اگر چنانچه بنا به ملاحظات امنیتی مشکلاتی وجود داشته باشد اولویت مسئولان هر دو کشور بر تامین امنیت و حفظ جان زائران خواهد بود.

ذوالفقاری درباره صدور ویزای زائران اربعین نیز خاطرنشان کرد: همانند سنوات گذشته دفاتری را در ایام مورد نظر اضافه خواهیم کرد و روادید به صورت انفرادی صادر خواهد شد، زیرا سال گذشته ویزای انفرادی باعث شد تا مشکلات زائران بسیار کمتر شود، لذا امسال تاکید داریم ویزا با مدت اعتبار قانونی به صورت انفرادی برای زائران صادر شود.

رئیس ستاد مرکزی اربعین با بیان اینکه امسال با تخصیص بودجه لازم انسداد مرز در مرز مهران تا شعاع تعیین شده انجام می شود تا ورود و خروج‌ها بیشتر کنترل شود و خارج از مسیر قانونی مرزها، عبور و مرور صورت نپذیرد، عنوان کرد: هنوز در برخی از مناطق مرزی، پاکسازی‌ میادین مین به طور کامل انجام نشده و ممکن است برای زائران در مناطق ممنوعه ایجاد خطر کند.

ذوالفقاری با بیان اینکه افرادی که اقدام به ورود غیرمجاز به داخل مرز عراق می‌کنند، مجازات‌های سنگینی در انتظار آنها است، تاکید کرد: زائران محترم به این موضوعات توجه داشته و صرفا از طریق قانونی و مرزهای رسمی به کشور عراق سفر کنند.

وی با بیان اینکه کارهای زیرساختی به سرعت انجام شده و ما پیش بینی می‌‌کنیم چهار بانده کردن محور ایلام به مهران در سال 97 مورد بهره برداری قرار می‌گیرد، یادآور شد: کمتر از دو الی سه درصد این پروژه به دلیل زمان‌بر بودن باقی می‌ماند که در مسیر باقیمانده راه دسترسی ایجاد خواهد شد تا در صورت ازدیاد خودروها و ترافیک از مسیرهای جانبی استفاده شود.

منبع:فارس